ارزیابی و مستند سازی معماری معاصر
سخنرانی آقای سید رضا هاشمی مدیر عامل موسسه‌ی معمار نشر در مراسم اعطای جوایز برندگان جایزه بزرگ معمار ۸۱

سلام و خیر مقدم به مهمانان عزیزی که به احترام معماری و به قصد تجلیل از معمارانی که برای اعتلای معماری کوشش می‎کنند. در این مراسم شرکت فرموده‎اید . مخصوصاً معمارانی که با بزرگواری به دعوت جایزه بزرگ جواب مثبت دادند و با قرار دادن کارهای خودشان در معرض قضاوت داوران این امکان را فراهم کردند که بخش دیگری از معماری معاصر ارزیابی و مستند سازی و خطوط حرکت آن مشخص شود . وظیفه خود می‎دانم از داوران محترم تشکر کنم که کار دشوار و دقیق و پرمسئولیت داوری را با حوصله زیاد و توجه همه جانبه، انجام دادند .
جایزه امسال با حمایت شرکت سوپرپایپ اینترناشنال برگزار شده است،از فرصت استفاده می‎کنم و از جناب آقای مهرداد یوسفی مدیر عامل محترم شرکت و همکاران ایشان ، مخصوصاً آقای مهدی یوسفی مدیر بازرگانی شرکت و آقای دوراندیش مدیر روابط عمومی و تبلیغات شرکت ،که امکانات برگزاری جایزه امسال را از هر حیث فراهم کردند، صمیمانه تشکر می‎کنم . همچنین از نمایندگان همه نهادهای علمی ، آموزشی ، حرفه‎ای و فرهنگی معماری ، مقامات محترم دولتی . همین‎طور ، نمایندگان رسانه‎ها که در این مجلس حضور دارند و با تشریف‎فرمایی خود مراسم اعطای جوایز را به جشن بزرگ معماری تبدیل کرده‎اند ، تشکر می‎کنم.
از مسئولان محترم تالار آبگینه هم که مثل سال گذشته این سالن را در اختیار ما گذاشتند و از همه کارکنان باشگاه که کمک کردند مراسم به این صورت عالی برگزار شود تشکر می‎کنم و از آقای بهروز غریب‎پور ، مدیر خانه هنرمندان ایران که همچون سال گذشته با کمال محبت . خانه هنرمندان را برای جلسات داوری در اختیار ما گذاشتند و سرانجام از همکاران موسسه معمار نشر که بیشتر از پنج ماه است با جدیت و صمیمیت ، مرحله به مرحله ، شرایط تحقق این کار بزرگ را، طبق برنامه از پیش تعیین شده ، با دقت کامل و بدون کوچک‎ترین تأخیر و جابجایی و ضعف ، فراهم کرده‎اند سپاسگزاری می‎کنم .
جایزه امسال به معماری مسکونی بعد از انقلاب اختصاص داشت ، کلیه بناهای مسکونی بعد از انقلاب که در طراحی و اجرای آنها هنر معماری ، دانش مهندسی و فناوری ساختمانی در خدمت بهداشت ، ایمنی ، رفاه، زیبایی محیط زندگی ، اقتصاد خانواده ،همچنین غنابخشی به معماری شهری و تحکیم تعلقات محیطی قرار گرفته باشند ، می‎توانستند در برنامه جایزه شرکت کنند . از اول تأسیس جایزه بزرگ هم هدف آن را این‎طور تعریف کردیم : حمایت از حرکتهای پیشرو ، تعالی‎بخش و سرمشق ساز درمعماری کشور و مستندسازی تحولات معماری معاصر .
معماری امروز یک فرق اساسی‎اش با معماری قدیم این است که تاریخ آن در زمان خودش نوشته می‎شود، منظورم از تاریخ ، بررسی تاریخ هنری است . نشریات ، مجلات ، نمایشگاهها ، مسابقات و جوایز ، با کمک منتقدان معماری ، مرتباً خبرهای مربوط به آخرین وضعیت معماری دنیا را پخش می‎کنند. تولد هر کار تازه‎ای بلافاصله در تاریخ معماری ثبت می‎شود. طبعاً . ارزیابیها و قضاوتهای اولیه ، بعداً مورد تجدیدنظر قرار می‎گیرد و روز به روز قضاوتها سنجیده‎تر و دقیق‎تر می‎شود، کمااینکه تاریخ هنرهایی که اواخر قرن بیستم نوشته شده قضاوتهایشان از قضاوتهایی که همزمان باپیدایش و شکل‎گیری معماری مدرن انجام می‎شد پخته‎تر است ، به هرحال . مهم این است که حرکتهای معماری ثبت و ضبط شود.
اما ثبت و ضبط کردن، استراتژی و راهبرد می‎خواهد . به رغم تمایلات گوناگون و حتی بعضی از انحرافات در روند حرکت معماری ، خوشبختانه یک آرمان انسانی مشترک یا یک تقدیر تاریخی همه حوادث معماری را پشت سرخودش می‎کشد. هیچ معماری نمی‎تواند بیرون از این مسیر ارمانی طی طریق کند و در این طی طریق باید دائماً پشت سرو پیش رویش را زیر نظر داشته باشد ، فلسفه ارزیابی ومستند سازی امروز همین است.
ما احساس می‎کنیم در هر جایزه ۸۰ و ۸۱ قدمهایی در این راه برداشته شده است . در جایزه ۸۰ ، که به کارهای غیردولتی نیمه دوم دهه ۷۰ ، بدون قید کاربری معینی، اختصاص داشت ، ۱۶۰ کار از سراسر کشور شرکت کرد و از میان آنها ۲۹ کار به عنوان نمونه‎ کارهای برتر انتخاب شد . در جایزه ۸۱ ، که به معماری مسکونی بعد از انقلاب اختصاص یافت. نزدیک ۱۰۰ کار ، در انواع تک‎خانواری ، آپارتمانی و مجموعه‎های بزرگ شرکت کردند و ازمیان آنها ۲۰ کار به عنوان نمونه‎های خوب و ۵ کار به عنوان کارهای برتر انتخاب شد.
مشروح بحثهای داوران جایزه ۸۱ هم به زودی منتشر خواهد شد ، این یکی از بهترین شیوه‎های ارزیابی و مستندسازی است ، زیرا تجربه و قضاوت حداقل ۵ داور در ارزیابی کارها و تبیین ارزشهای آنها به کار گرفته می‎شود. طی دو دوره‎ای که تا به حال گذرانده‎ایم از نظرات ۹ داور که هر کدام تجربه متفاوتی در شناخت و ارزیابی معماری و همگی در تجربه خود ممارست طولانی داشته‎اند. استفاده کردیم.
ارزیابی ومستند سازی ملاکها و معیارها ، ترتیبات خاص خودش را می‎خواهد. اهداف جایزه ، تعریف کاری که در برنامه جایزه شرکت می‎کند، طرز معرفی کار ، پوشش جایزه نسبت به موضوع انتخابی ، شایستگی و جامعیت داوران ، معیارهای داوری ، روش ارزیابی و رتبه‎بندی و تبیین ارزشها برای معماران و جامعه از جمله مسائلی هستند که باید به تدریج قانونمند ونهادینه شوند. در اکثر موارد آیینهای کار مشخص و قطعی شده است و در مواردی مانند پوشش دهی بیشتر جایزه و گسترده‌تر کردن سیستم ارزیابی هم نیازمند تجربه و آزمایش بیشتری هستیم. امیدواریم بتوانیم شبکه‌ای در تمام استانهای کشور به وجود آوریم که دائماً گوش به زنگ کارهای تازه باشند و مرتباً آنها را در فهرست خود بگنجانند و اطلاعات و مدارک لازم را جمع‎آوری کنند و حتی دست به نوعی ارزیابی مقدماتی بزنند. گروههای معماری سازمانهای نظام مهندسی استانها یا انجمنهای معماری فعال در استانها می توانند در این زمینه به ما کمک کنند. جایزه معمار متعلق به جامعه معماری کشور است و امید است که با کمک خود معماران به یک نهاد فرهنگی ماندگار تبدیل شود. جایزه‌های ۸۰ و ۸۱ برشهایی از معماری بعد از انقلاب را پوشش دادند و تلاشهای معماران خوب کشور را از سایه بیرون آورده و در معرض دید و توجه قرار دادند. حسن نیت دست اندرکاران جایزه و صحت و سلامت کار، اعتماد جامعه را به آن جلب کرد. معمارانی که ۲۹ طرح آنها در جایزه توسط داوران انتخاب شد، شایستگی حرفه‌ای خود را با کوشش و تلاش خود به دست آورده بودند، کاری که جایزه کرد این بود که آن شایستگی را در پرتو یک ارزیابی سنجیده و قابل اعتماد در معرض دید جامعه قرار داد.
هنوز یک سال از انتشار نتایج جایزه ۸۰ نگذشته بود که موسسه پارک فناوری پردیس ،معماران منتخب جایزه را به شرکتهای تحقیقاتی متقاضی احداث ساختمان در پارک توصیه کرد. جا دارد در اینجا از جناب آقای مهندس کازرونی رئیس محترم هیئت امنای پژوهشکده توسعه کالبدی تشکر کنیم که از هر فرصتی برای معرفی معماران منتخب استفاده کردند و تدابیری را نیز برای حمایت عملی از آنها به کار بردند.
برای ارزیابی و مستندسازی معماری بعد از انقلاب و در مرحله بعد، کل معماری بعد از دهه سی و کمک به آماده سازی مواد و مصالح بررسی تاریخ هنری این دوره از معماری معاصر ایران، به پنج سال کار و چند فعالیت پژوهشی، در کنار جایزه بزرگ نیاز داریم تا بتوانیم چند برش دیگر به معماری بعد از انقلاب بزنیم و پیشرفتهای آن رادر زمینه های مختلف ارزیابی و مستند کنیم. چند طرح پژوهشی هم می تواند به ارزیابی کارهای مهم و معماران برجسته سه دهه قبل از انقلاب اختصاص یابد که امیدواریم حامیانی برای تامین منابع مالی آن داوطلب شوند. پژوهشهای دیگری هم در جاهای دیگر در حال انجام است. مخصوصاّ پژوهشهایی درباره سرآغاز معماری مدرن، که امیدواریم هر چه زودتر مدون و منتشر شوند. اگر دست به دست هم بدهیم کل معماری معاصر ایران در یک برنامه پنج ساله قابل ارزیابی و مستند سازی است. می توان انتظار داشت بعد از پنج سال تصویر روشنی از نمونه های شاخص معماری معاصر ایران، معماران صاحب شیوه و شیوه آنها ،سیر تحول معماری معاصر و جایگاه معماری معاصر ایران در جهان در اختیار داشته باشیم.
از حوصله شما متشکرم و از خداوند برایتان سلامتی و توفیق در کارها و حسن عاقبت آرزو می کنم.