ارزیابی و مستند سازی معماری معاصر
سخنرانی آقای سید رضا هاشمی مدیر عامل موسسهی معمار نشر در مراسم اعطای جوایز برندگان جایزه بزرگ معمار ۸۱
سلام و خیر مقدم به مهمانان عزیزی که به احترام معماری و به قصد تجلیل از معمارانی که برای اعتلای معماری کوشش میکنند. در این مراسم شرکت فرمودهاید . مخصوصاً معمارانی که با بزرگواری به دعوت جایزه بزرگ جواب مثبت دادند و با قرار دادن کارهای خودشان در معرض قضاوت داوران این امکان را فراهم کردند که بخش دیگری از معماری معاصر ارزیابی و مستند سازی و خطوط حرکت آن مشخص شود . وظیفه خود میدانم از داوران محترم تشکر کنم که کار دشوار و دقیق و پرمسئولیت داوری را با حوصله زیاد و توجه همه جانبه، انجام دادند .
جایزه امسال با حمایت شرکت سوپرپایپ اینترناشنال برگزار شده است،از فرصت استفاده میکنم و از جناب آقای مهرداد یوسفی مدیر عامل محترم شرکت و همکاران ایشان ، مخصوصاً آقای مهدی یوسفی مدیر بازرگانی شرکت و آقای دوراندیش مدیر روابط عمومی و تبلیغات شرکت ،که امکانات برگزاری جایزه امسال را از هر حیث فراهم کردند، صمیمانه تشکر میکنم . همچنین از نمایندگان همه نهادهای علمی ، آموزشی ، حرفهای و فرهنگی معماری ، مقامات محترم دولتی . همینطور ، نمایندگان رسانهها که در این مجلس حضور دارند و با تشریففرمایی خود مراسم اعطای جوایز را به جشن بزرگ معماری تبدیل کردهاند ، تشکر میکنم.
از مسئولان محترم تالار آبگینه هم که مثل سال گذشته این سالن را در اختیار ما گذاشتند و از همه کارکنان باشگاه که کمک کردند مراسم به این صورت عالی برگزار شود تشکر میکنم و از آقای بهروز غریبپور ، مدیر خانه هنرمندان ایران که همچون سال گذشته با کمال محبت . خانه هنرمندان را برای جلسات داوری در اختیار ما گذاشتند و سرانجام از همکاران موسسه معمار نشر که بیشتر از پنج ماه است با جدیت و صمیمیت ، مرحله به مرحله ، شرایط تحقق این کار بزرگ را، طبق برنامه از پیش تعیین شده ، با دقت کامل و بدون کوچکترین تأخیر و جابجایی و ضعف ، فراهم کردهاند سپاسگزاری میکنم .
جایزه امسال به معماری مسکونی بعد از انقلاب اختصاص داشت ، کلیه بناهای مسکونی بعد از انقلاب که در طراحی و اجرای آنها هنر معماری ، دانش مهندسی و فناوری ساختمانی در خدمت بهداشت ، ایمنی ، رفاه، زیبایی محیط زندگی ، اقتصاد خانواده ،همچنین غنابخشی به معماری شهری و تحکیم تعلقات محیطی قرار گرفته باشند ، میتوانستند در برنامه جایزه شرکت کنند . از اول تأسیس جایزه بزرگ هم هدف آن را اینطور تعریف کردیم : حمایت از حرکتهای پیشرو ، تعالیبخش و سرمشق ساز درمعماری کشور و مستندسازی تحولات معماری معاصر .
معماری امروز یک فرق اساسیاش با معماری قدیم این است که تاریخ آن در زمان خودش نوشته میشود، منظورم از تاریخ ، بررسی تاریخ هنری است . نشریات ، مجلات ، نمایشگاهها ، مسابقات و جوایز ، با کمک منتقدان معماری ، مرتباً خبرهای مربوط به آخرین وضعیت معماری دنیا را پخش میکنند. تولد هر کار تازهای بلافاصله در تاریخ معماری ثبت میشود. طبعاً . ارزیابیها و قضاوتهای اولیه ، بعداً مورد تجدیدنظر قرار میگیرد و روز به روز قضاوتها سنجیدهتر و دقیقتر میشود، کمااینکه تاریخ هنرهایی که اواخر قرن بیستم نوشته شده قضاوتهایشان از قضاوتهایی که همزمان باپیدایش و شکلگیری معماری مدرن انجام میشد پختهتر است ، به هرحال . مهم این است که حرکتهای معماری ثبت و ضبط شود.
اما ثبت و ضبط کردن، استراتژی و راهبرد میخواهد . به رغم تمایلات گوناگون و حتی بعضی از انحرافات در روند حرکت معماری ، خوشبختانه یک آرمان انسانی مشترک یا یک تقدیر تاریخی همه حوادث معماری را پشت سرخودش میکشد. هیچ معماری نمیتواند بیرون از این مسیر ارمانی طی طریق کند و در این طی طریق باید دائماً پشت سرو پیش رویش را زیر نظر داشته باشد ، فلسفه ارزیابی ومستند سازی امروز همین است.
ما احساس میکنیم در هر جایزه ۸۰ و ۸۱ قدمهایی در این راه برداشته شده است . در جایزه ۸۰ ، که به کارهای غیردولتی نیمه دوم دهه ۷۰ ، بدون قید کاربری معینی، اختصاص داشت ، ۱۶۰ کار از سراسر کشور شرکت کرد و از میان آنها ۲۹ کار به عنوان نمونه کارهای برتر انتخاب شد . در جایزه ۸۱ ، که به معماری مسکونی بعد از انقلاب اختصاص یافت. نزدیک ۱۰۰ کار ، در انواع تکخانواری ، آپارتمانی و مجموعههای بزرگ شرکت کردند و ازمیان آنها ۲۰ کار به عنوان نمونههای خوب و ۵ کار به عنوان کارهای برتر انتخاب شد.
مشروح بحثهای داوران جایزه ۸۱ هم به زودی منتشر خواهد شد ، این یکی از بهترین شیوههای ارزیابی و مستندسازی است ، زیرا تجربه و قضاوت حداقل ۵ داور در ارزیابی کارها و تبیین ارزشهای آنها به کار گرفته میشود. طی دو دورهای که تا به حال گذراندهایم از نظرات ۹ داور که هر کدام تجربه متفاوتی در شناخت و ارزیابی معماری و همگی در تجربه خود ممارست طولانی داشتهاند. استفاده کردیم.
ارزیابی ومستند سازی ملاکها و معیارها ، ترتیبات خاص خودش را میخواهد. اهداف جایزه ، تعریف کاری که در برنامه جایزه شرکت میکند، طرز معرفی کار ، پوشش جایزه نسبت به موضوع انتخابی ، شایستگی و جامعیت داوران ، معیارهای داوری ، روش ارزیابی و رتبهبندی و تبیین ارزشها برای معماران و جامعه از جمله مسائلی هستند که باید به تدریج قانونمند ونهادینه شوند. در اکثر موارد آیینهای کار مشخص و قطعی شده است و در مواردی مانند پوشش دهی بیشتر جایزه و گستردهتر کردن سیستم ارزیابی هم نیازمند تجربه و آزمایش بیشتری هستیم. امیدواریم بتوانیم شبکهای در تمام استانهای کشور به وجود آوریم که دائماً گوش به زنگ کارهای تازه باشند و مرتباً آنها را در فهرست خود بگنجانند و اطلاعات و مدارک لازم را جمعآوری کنند و حتی دست به نوعی ارزیابی مقدماتی بزنند. گروههای معماری سازمانهای نظام مهندسی استانها یا انجمنهای معماری فعال در استانها می توانند در این زمینه به ما کمک کنند. جایزه معمار متعلق به جامعه معماری کشور است و امید است که با کمک خود معماران به یک نهاد فرهنگی ماندگار تبدیل شود. جایزههای ۸۰ و ۸۱ برشهایی از معماری بعد از انقلاب را پوشش دادند و تلاشهای معماران خوب کشور را از سایه بیرون آورده و در معرض دید و توجه قرار دادند. حسن نیت دست اندرکاران جایزه و صحت و سلامت کار، اعتماد جامعه را به آن جلب کرد. معمارانی که ۲۹ طرح آنها در جایزه توسط داوران انتخاب شد، شایستگی حرفهای خود را با کوشش و تلاش خود به دست آورده بودند، کاری که جایزه کرد این بود که آن شایستگی را در پرتو یک ارزیابی سنجیده و قابل اعتماد در معرض دید جامعه قرار داد.
هنوز یک سال از انتشار نتایج جایزه ۸۰ نگذشته بود که موسسه پارک فناوری پردیس ،معماران منتخب جایزه را به شرکتهای تحقیقاتی متقاضی احداث ساختمان در پارک توصیه کرد. جا دارد در اینجا از جناب آقای مهندس کازرونی رئیس محترم هیئت امنای پژوهشکده توسعه کالبدی تشکر کنیم که از هر فرصتی برای معرفی معماران منتخب استفاده کردند و تدابیری را نیز برای حمایت عملی از آنها به کار بردند.
برای ارزیابی و مستندسازی معماری بعد از انقلاب و در مرحله بعد، کل معماری بعد از دهه سی و کمک به آماده سازی مواد و مصالح بررسی تاریخ هنری این دوره از معماری معاصر ایران، به پنج سال کار و چند فعالیت پژوهشی، در کنار جایزه بزرگ نیاز داریم تا بتوانیم چند برش دیگر به معماری بعد از انقلاب بزنیم و پیشرفتهای آن رادر زمینه های مختلف ارزیابی و مستند کنیم. چند طرح پژوهشی هم می تواند به ارزیابی کارهای مهم و معماران برجسته سه دهه قبل از انقلاب اختصاص یابد که امیدواریم حامیانی برای تامین منابع مالی آن داوطلب شوند. پژوهشهای دیگری هم در جاهای دیگر در حال انجام است. مخصوصاّ پژوهشهایی درباره سرآغاز معماری مدرن، که امیدواریم هر چه زودتر مدون و منتشر شوند. اگر دست به دست هم بدهیم کل معماری معاصر ایران در یک برنامه پنج ساله قابل ارزیابی و مستند سازی است. می توان انتظار داشت بعد از پنج سال تصویر روشنی از نمونه های شاخص معماری معاصر ایران، معماران صاحب شیوه و شیوه آنها ،سیر تحول معماری معاصر و جایگاه معماری معاصر ایران در جهان در اختیار داشته باشیم.
از حوصله شما متشکرم و از خداوند برایتان سلامتی و توفیق در کارها و حسن عاقبت آرزو می کنم.